„Sołtysi są jedną z najstarszych, jeśli w ogóle nie najstarszą instytucją państwa polskiego od XIII po XX w.”
Zygmunt Zell
Podsumowanie „Świetlicowych ATR-akcji”
To już koniec projektu Wielkopolskiego Stowarzyszenia Sołtysów pod nazwą „Świetlicowe ATR–akcje” realizowanego dzięki dotacji Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich. Ale nie koniec działalności mieszkańców. Uczestnicy projektu to zaktywizowane, dobrze wyszkolone i świadome osoby, które będą realizowały zaplanowane inicjatywy w przyszłym roku zgodnie z przyjętym programem i harmonogramem. Tymczasem zapraszamy do lektury artykułu podsumowującego projekt, który zamieściliśmy w grudniowym wydaniu „Gazety sołeckiej”
Zmotywowani do aktywności
Ponad 80 uczestników, 55 godzin spędzonych na warsztatach i debatach oraz trudna do oszacowania liczba godzin spędzonych na przygotowaniu etapu testowania w 10 sołectwach gmin: Koło, Olszówka, Rzgów i Turek. To bilans działań Wielkopolskiego Stowarzyszenia Sołtysów na zakończenie projektu pod nazwą „Świetlicowe ATR – akcje” realizowanego dzięki dotacji Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich.
Przypomnijmy, że projekt trwał od lutego do grudnia 2017 roku. Realizacja celów była możliwa do osiągnięcia dzięki uporządkowanym, odpowiednio zaplanowanym w czasie różnorodnym działaniom. Warsztaty kompetencyjne, debaty społeczne, warsztaty strategiczne i programowania doprowadziły do sprecyzowania i opracowania przez mieszkańców całorocznych programów aktywności. Punktem kulminacyjnym było umożliwienie wypróbowania w ramach projektu, umiejętności w działaniu czyli realizacja wybranych inicjatyw w tak zwanym etapie testowania. Pozwoliło to uświadomić, że warto było wspólnie pracować i stało się zaczątkiem samodzielnych inicjatyw po zakończeniu projektu.
Debaty społeczne zgromadziły około 200 osób, które w ten sposób miały okazję podzielić się własnymi pomysłami i doświadczeniami. Tak kreatywna wymiana doprowadziła do znalezienia konkretnych rozwiązań jak zaangażować mieszkańców do działania. Ponadto uczestnicy sprecyzowali swoje potrzeby i oczekiwania, wyzwania i deficyty. Przedstawili propozycje działań oraz zdiagnozowali istniejący stan posiadanych zasobów. Dużym plusem był udział przedstawicieli wszystkich grup pokoleniowych. Uwzględniono więc wszystkie możliwe potrzeby w bardzo przyjaznej społecznej atmosferze. Dzięki pracy w mniejszych zespołach uczestnicy wyrażali własne opinie bez tremy, czy obaw towarzyszących wystąpieniom przed dużym audytorium. Podczas debat mieszkańcy wypracowali i doprecyzowali różne formy aktywności w oparciu o działalność świetlic wiejskich i innych przestrzeni sołeckich. Wśród propozycji znalazły się:
• Aktywności związane z profilaktyką zdrowotną:
badania profilaktyczne i akcje krwiodawstwa, turnieje sportowe promujące zdrowy tryb życia.
• Imprezy okolicznościowe:
Andrzejki – wróżby i zabawy, bale choinkowe, sylwestrowe, karnawałowe, przebierańców, mikołajki, wieczorki taneczne, dożynki wiejskie, dzień sportu, festiwale i uroczystości upamiętniające lokalne wydarzenia historyczne, obchody świąt państwowych, Noc Świętojańska, organizacja Dnia Babci/Dziadka, Dnia Kobiet, Dnia Matki, Dnia Strażaka, Dnia Sołtysa oraz Dnia Dziecka, „pirzok”, święto pieczonego ziemniaka, przedstawienia okolicznościowe np. Jasełka, wielkanocny zajączek dla dzieci.
• Działania związane z troską o otoczenie i promocją sołectwa:
akcje porządkowe, odnawianie figurek, promocja produktów lokalnych, konserwacja urządzeń w parku i w przestrzeni publicznej.
• Spotkania integracyjne:
biesiady przy grillu lub ognisku, pikniki rodzinne, festyny, „fantówki”, kuligi, wieczorki taneczne, seanse filmowe, noc filmożerców oraz wieczory gier planszowych, organizacja biwaków, organizacja strefy kibica podczas ważnych wydarzeń sportowych, podchody, plecenie wieńcy dożynkowych, rajdy rowerowe i piesze, wspólne ćwiczenia na siłowni zewnętrznej, międzypokoleniowe spotkania mieszkańców na deliberacjach, spotkania towarzyskie w grupach wiekowych (seniorzy, młodzież, osoby w średnim wieku), spotkania tematyczne z ciekawymi ludźmi bądź specjalistami danej dziedziny, wspólne grzybobranie, wycieczki krajoznawcze, wyjazdy do kina, opery, teatru, na basen itp…, zajęcia aerobiku, zawody strażackie, wędkarskie i inne.
• Imprezy związane z tradycją chrześcijańską:
kolędowanie, plenerowe msze święte, spotkania opłatkowe, święcenie pokarmów, wspólne kolędowanie, Zielone Świątki.
• Warsztaty, szkolenia, kursy i różne formy podnoszenia kwalifikacji bądź doskonalące różnego rodzaju talenty i zainteresowania:
kursy: nordic walking, samoobrony i sztuk walki, tańca, teatralne, komputerowe, kulinarne, zajęcia zumby, organizacja zajęć sportowych, w tym gra w tenisa stołowego, piłkę nożną, szkolenia z zakresu udzielania pierwszej pomocy, warsztaty rękodzieła i ozdób świątecznych (Wielkanoc i Boże Narodzenie).
• Działania charytatywne:
organizacja zbiórek podczas WOŚP, organizacja świetlicy opiekuńczej dla dzieci („babcine pogotowie”).
Spisane podczas debat propozycje stały się zaczynem do przetestowania wybranych form aktywności. Etap testowanie przebiegał niezwykle żywiołowo. Zorganizowano 10 przedsięwzięć z udziałem kilkuset osób.
W gminie Koło mieszkańcy sołectwa Dąbrowa w różnym wieku od 2 lat do 75 lat, w tym całe rodziny jak i osoby indywidualne wraz władzami samorządowymi spotkali się w świetlicy wiejskiej a w pobliżu rozpalili ognisko, które przyciągało swym ciepłem niczym dom swoich mieszkańców. Stało się swoistym symbolem życzliwości dla całej wspólnoty lokalnej. Złe warunki atmosferyczne nie były przeszkodą w przeżywaniu radości wspólnego spędzania czasu. Spotkanie rozpoczęło się o 15.30 i w miarę upływu czasu gromadziło coraz większą ilość osób. Wcześniej wszyscy mieszkańcy otrzymali zaproszenie w formie okólnika, natomiast goście byli zaproszeni indywidualnie. Wspólna integracja zakończyła się bardzo późnym wieczorem. Oprawą organizacyjną zajęły się panie, które uczestniczą w projekcie "Świetlicowe ATR-akcje" a teraz miały okazję przetestować zdobytą wiedzę w praktyce. Jeden z mieszkańców obsługiwał sprzęt grający, który stanowił miłe tło podczas sołeckich deliberacji. W programie znalazły się: wspólne pieczenie kiełbasek i ziemniaków przy ognisku, śpiewy piosenek przygotowanych w specjalnym śpiewniku, tańce przy muzyce odtwarzanej z magnetofonu oraz biesiada przy stole w świetlicy.
W Ochlach zorganizowano Święto Ziemniaka. Niewątpliwie jesień to czas zbiorów i królowania ziemniaków, dyni, jabłek i wielu innych warzyw oraz owoców. Mieszkańcy wykorzystali więc tę okazję i wypróbowali ziemniaka na różne sposoby. Jak wiemy warzywo to ma wiele zastosowań i jest bardzo wdzięcznym tematem dla kucharek. Nie brakuje też amatorów przysmaków przygotowywanych z tego najpopularniejszego warzywa, które gości na naszych stołach niemalże każdego dnia. Tak więc kilkudziesięciu mieszkańców w różnym wieku testowało ziemniaki jednocześnie testując swoje umiejętności organizacyjne we współpracy z reprezentantami różnych grup wiekowych. Do przygotowania potraw włączyły się miejscowe gospodynie wiejskie. Wydarzenie odbyło się głównie w świetlicy wiejskiej, ale wspaniała pogoda umożliwiła dzieciom uczestnictwo w grach i zabawach na świeżym powietrzu. Przygotowano liczne konkursy w tym: konkurs wiedzy o ziemniakach, malowanie farbami, obieranie ziemniaków na czas, pieczątki z ziemniaków, slalom z ziemniakiem, rzut ziemniakiem do celu czy też sztafeta z ziemniakiem. Radości i zabawy nie było końca. To wspaniałe doświadczenie zainspirowało wspólnotę sołecką do kolejnych przedsięwzięć integrujących społeczność i dających siłę w dążeniu do celu jakim jest dobro wszystkich mieszkańców.
W gminie Olszówka mieszkańcy sołectwa Ostrów zorganizowali rajd rowerowy do obozu straceń – Chełmno (gmina Dąbie). Trasa liczyła 10 km a przy sprzyjającej pogodzie pokonali ją bez problemu. Chełmno jest miejscem naznaczonym historią. W dniu 7 października 1863 r. (podczas powstania styczniowego) doszło w pobliżu wsi do potyczki pomiędzy kilkudziesięcioosobowym oddziałem jazdy powstańczej a kozakami. W połowie listopada 1914 r. w okolicach Chełmna doszło do bitwy pomiędzy wojskami rosyjskimi i niemieckimi. W czasach drugiej wojny światowej istniał tutaj niemiecki obóz zagłady Kulmhof. Według historyków zginęło tutaj ponad 300 000 osób. Obecnie na miejscu obozu mieści się muzeum oraz monumentalny pomnik wzniesiony w 1964 r. Tak więc rajd był okazją do wspólnego uczczenia miejsca pamięci poległych tutaj osób. Oprócz integracji ważny był tutaj czynnik edukacyjny tym bardziej, że grupę tworzyli przedstawiciele trzech pokoleń a nie wszystkie młode osoby miały okazję wcześniej zapoznać się z tym ważnym historycznie miejscem. Uczestnicy rajdu po powrocie przyłączyli się do spotkania zorganizowanego w świetlicy wiejskiej i przy wspólnej biesiadzie wymieniali się doświadczeniami oraz odczuli radość bycia razem. Podjęta inicjatywa była przykładem na to jak wiele można zrobić z niewielkim wkładem finansowym ale z dużą motywacją do działania. Powodzenie przeprowadzonej inicjatywy zależało od wielu osób w tym pań z KGW oraz panów z OSP, którzy wspólnie przygotowali grilla i poczęstunek dla mieszkańców. Obok poczęstunku przygotowano dodatkowo dla dzieci słodkie niespodzianki, malowanie twarzy i upominki z balonów (balonowe zwierzaki).
Mieszkańcy Ponętowa Górnego zorganizowali spotkanie przy wspólnym grillowaniu w świetlicy wiejskiej. Choć pogoda nie dopisała to wszyscy chętnie korzystali z zewnętrznych atrakcji jak chociażby gra w ping-ponga. W świetlicy, poza wspólnymi tańcami, czekały na uczestników gry planszowe i puzzle do układania. To wspaniała rozrywka nie tylko dla najmłodszych. Rozgrywki połączyły międzypokoleniowe towarzystwo i były okazją do świetnej zabawy i przetestowania wzajemnych relacji również w kontekście rywalizacji. Wspólnie spędzony czas zmotywował nie tylko do wyjścia z domu ale zachęcił do zaplanowania w przyszłości podobnych inicjatyw.
Z kolei mieszkańcy sołectwa Głębokie zorganizowali rajd rowerowy do ruin zamku w Besiekierach. Chociaż miejsce docelowe znajduje się w województwie łódzkim nie był to ogromny dystans. Uczestnicy tego pomysłu mieli szczęście mieszkać 12 km od tego urokliwego punktu. Zamek besiekierski to perła regionu, którą warto zwiedzić będąc w gminie Grabów (powiat łęczycki). Do naszych czasów dotrwał jedynie obwód murów, fragmenty domu mieszkalnego oraz 18-metrowy fragment wieży bramy wjazdowej. Przy zwiedzaniu zabytku uczestnicy rozgrzewali się przy ciepłej herbatce kontemplując się historycznym otoczeniem. Droga powrotna prowadziła przez „smardzewskie” lasy gdzie uczestnicy rajdu zatrzymali się na małym „grzybobraniu”. Wyprawa zakończyła się w świetlicy wiejskiej w Głębokiem. Przy ciepłym poczęstunku można było podzielić się wrażeniami. Efektem testowania było pobudzenie apetytu na dalsze wspólne inicjatywy integrujące społeczność sołectwa.
Mieszkańcy sołectwa Krzewata zaproponowali wspólne przygotowanie pizzy. Kilkadziesiąt osób przyszło do świetlicy aby razem spędzić sobotnie popołudnie. We wspólne prace zaangażowane były zarówno starsze mieszkanki Krzewaty jak i młodzież, która z ochotą wsparła pomysł wspólnej integracji. Panie z KGW opowiadały i przekazywały przepis na sprawdzony spód pizzy a młodsze pokolenie podsuwało pomysły na jej ciekawe dodatki. Na koniec wszyscy usiedli do wspólnej degustacji. Spotkanie trwało do późnego wieczora i było okazją do wymiany pomysłów i deliberacji co wspaniale rokuje na przyszłość tej małej wspólnoty mieszkańców.
W gminie Rzgów w sołectwie Osiecza zorganizowano „Kuchenne rewolucje z ziemniakiem w roli głównej”. Warsztaty poprowadziła Liliana Tatara, doradca rolny WODR, która na wstępie przedstawiła ciekawą historię ziemniaka. Następnie wspólnie w grupach przygotowywano potrawy z ziemniaków tj. sałatkę ziemniaczaną, ziemniaczki z boczkiem, kartacze i babkę ziemniaczaną. Podczas gotowania wśród uczestników panowała miła atmosfera, panie dzieliły się swoimi kulinarnymi doświadczeniami i wymieniały przepisami. Spotkanie zakończyło się degustacją przepysznych potraw.
Również w gminie Turek mieszkańcy trzech sołectw: Kalinowa, Pęcherzew i Turkowice zrealizowali swoje pomysły na wspólne aktywności. Pierwszą imprezę przygotowało sołectwo Turkowice organizując rajd pieszo-rowerowy. Miłośnicy zarówno pieszych jak i rowerowych wycieczek zebrali się na placu przy Szkole Podstawowej im. Marii Konopnickiej w Turkowicach. Wędrówka po leśnych terenach skupiła wiele osób w różnym wieku. Wyznaczone zostały dwie trasy: pierwsza o długości 4 km dla uczestników, którzy poruszali się pieszo i druga dla cyklistów licząca 8 km. Metą rajdu był plac piknikowy w Nadleśnictwie Cisew, gdzie na wszystkich czekało ognisko z kiełbaskami, pieczonymi zimniakami i ciepłą herbatą. Uczestnicy rajdu otrzymali pamiątkowe dyplomy.
Drugą imprezę przygotowały sołectwa Kalinowa i Pęcherzew zorganizowali oni spotkanie z wieloma atrakcjami. Uczestnicy mogli sprawdzić się w konkurencji „Rzut granatem” czy wypróbować swoich umiejętności z wykorzystaniem sprzętu strażackiego. Główną atrakcją okazało się jednak przybycie nauczycielek, pań: Emilii Marucha i Elżbiety Frątczak wraz z uczennicami Zespołu Szkół Technicznych im. gen. prof. S. Kaliskiego w Turku. Przedstawicielki płci pięknej, bez względu na wiek, miały możliwość skorzystania z bezpłatnego uczesania, makijażu czy manicure metodą hybrydową. Jedną z ciekawostek było zaprezentowanie najnowszego programu komputerowego, służącego do jak najtrafniejszego doboru fryzury do kształtu twarzy. Ponadto uczestniczki spotkania mogły również dowiedzieć się w jaki sposób wykonać spódnicę z połowy koła oraz obejrzeć dwie stylizacje, wykonane przez uczennice kierunku technologia odzieży, które na pokazie w Łodzi otrzymały wyróżnienie. Na zakończenie wszyscy goście i uczestnicy spotkania degustowali się różnymi potrawami z ziemniaków wykonanych przez mieszkanki Kalinowej oraz słodkimi sernikami wykonanymi przez mieszkanki Pęcherzewa. Inicjatywy tureckie okazały się wielkim sukcesem i pobudziły apetyty mieszkańców do dalszej integracji poprzez wspólne planowanie, organizowanie i przeżywanie innowacyjnych działań.
Podczas warsztatów strategicznych uczestnicy w każdej gminie dokonali analizy dziedzictwa kulturowego, uwzględnili oczekiwania mieszkańców, a także ich potencjał, który w przyszłości wniosą do wiejskich świetlic. Ostatecznie zostały opracowane recepty/rozwiązania do zdiagnozowanych potrzeb i problemów. Niezwykle potrzebna okazała się integracja międzypokoleniowa, zwiększenie aktywności mieszkańców, kultywowanie tradycji i propozycje planowania różnych przedsięwzięć oraz zdobycie doświadczenia na temat pozyskiwania środków zewnętrznych.
Warsztaty programowania to puenta wszystkich dotychczasowych działań. Każda z grup dopracowała całoroczny program aktywności z wykorzystaniem świetlicy i innych przestrzeni w sołectwach. Przeprowadzone doświadczenia z etapu testowania posłużyły zespołom uczestników na refleksję ewaluacyjną. Rozważyli oni czynniki sukcesu i przeszkody. Sformułowali rekomendacje do całorocznych programów działań. Mieszkańcy sołectw przyjęli opracowane programy aktywności uwzględniając współpracę z jednostkami organizacyjnymi gminy. Zostały opracowane i przyjęte harmonogramy praktykowania i wdrażania.
Jak mówi polskie przysłowie wszystko co dobre szybko się kończy. Koniec projektu był okazją do wyrażenia podziękowań wszystkim tym którzy byli aktywnie zaangażowani w przygotowanie i jego realizację. W pedagogice nagrody nazywa się pozytywnym wzmocnieniem, bo człowiek otrzymuje wtedy sygnał, że dane zachowanie jest dobre i warto tak właśnie postępować. Umacniają też one przekonanie o własnych możliwościach, dają wiarę we własne siły, a co za tym idzie - zachęcają do podejmowania wyzwań. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt, że dzięki pochwale każdy człowiek dobrze się czuje i kieruje na pozytywne działania. Dlatego wszyscy uczestnicy otrzymali certyfikaty oraz upominki. W imieniu zespołu projektowego dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do osiągnięcia celów projektu.